Jeśli Twoje dziecko ma kłopoty z pisaniem, czytaniem i koncentracją, to nie musi oznaczać, że jest nadpobudliwe psychomotorycznie. Być może za tym wszystkim stoi zaburzenie lateralizacji. Co kryje się pod pojęciem lateralizacji? Jak przebiega jej rozwój u dziecka? W jaki sposób określić dominację stronną? I wreszcie – czym grozi lateralizacja skrzyżowana lub nieustalona? Dowiedz się więcej!

Co to jest lateralizacja?

Lateralizacja jest niczym innym jak dominacją stronną i kształtuje się wraz z rozwojem. To ona odpowiada za to, czy piszemy lewą czy prawą ręką, kopiemy lewą czy prawą nogą… Za lewostronną dominację odpowiada prawa półkula mózgu, za prawostronną – lewa półkula. Dominacja jednej strony nad drugą, przy ich jednoczesnej koordynacji ruchowej, pozwala dziecku osiągnąć pełną sprawność. Najczęściej występującą dominacją jest prawostronna i u osób praworęcznych dominującą półkulą mózgu jest lewa. To właśnie prawostronność jest najbardziej typowa na świecie. Co więcej – dawniej uznawano leworęczność za anomalię i dzieci z dominującą lewą stroną były zmuszane do pisania prawą. Tego typu praktyki stosowane w szkołach i domach przyczyniały się do powstawania różnego rodzaju zaburzeń (od zaburzeń związanych z pisaniem, czytaniem, mówieniem, do zaburzeń natury emocjonalnej). Dziś naukowcy jednym głosem twierdzą, że lateralizacja lewostronna i prawostronna stanowią normę.

Lateralizacja u dziecka, czyli co, gdzie, kiedy

Punktem kulminacyjnym dla rozwoju lateralizacji jest 3-5 rok życia. Oczywiście rodzic zdecydowanie wcześniej, bo już w okolicach 2 roku, może zaobserwować pewne preferencje u swojego malucha, jednak wnioski wcale nie muszą być jednoznaczne. Dlaczego? W drugim roku życia dziecka angażowane są symultanicznie obie półkule mózgu, gdyż dokonuje się finalizacja procesów związanych z motoryką dużą, czyli m.in. chodzeniem, dlatego też lateralizacja schodzi na dalszy plan. Po drugim roku życia procesy związane z rozwojem stronności nabierają tempa: do 3 roku życia kształtuje się prawostronność, do czwartego – lewo. Ostateczna dominacja czynności ruchowych ustala się do 6 roku życia, powyżej tego wieku pojawiają się wstępne przesłanki sugerujące, że dziecko może mieć problemy w nauce.

Czym jest dominacja skrzyżowana i nieustalona?

Zdarza się, że dziecko w toku rozwoju wykazuje tendencje do dominacji ręki lewej a prawej nogi lub prawej ręki i nogi, a lewego oka itp. Zjawisko to nazywane jest dominacją skrzyżowaną. Dominacja nieustalona natomiast to taka, która występuje u osób obustronnych, u których widoczny jest brak przewagi czynnościowej jednej strony nad drugą. W kontekście dominacji skrzyżowanej narządy ruchu i zmysłów znajdują się po obu stronach ciała, przez co może dojść do zaburzeń koordynacji wzrokowo-ruchowej na linii współpracy ręka-oko. Dzieci z dominacją skrzyżowaną mogą mieć problem z pisaniem (niekształtne litery) i czytaniem (opuszczanie tekstu, przeskakiwanie liter, opuszczanie sylab itp.). W przypadku obustronności osłabia się praca motoryki małej, zaburzona bowiem jest koordynacja między obiema rękoma. Ponadto dochodzi do zaburzeń w orientacji przestrzennej, z czytaniem i pisaniem, a wcześniej – z mówieniem, artykulacją i koncentracją podczas słuchania tekstu. Dzieci z obustronnością wykorzystują bowiem strategię przetwarzania języka typową dla prawej półkuli, a ośrodki mowy i praksji znajdują się w półkuli lewej, powstaje więc duży konflikt. Na szczęście dość często zdarza się, że oburęczność jest zjawiskiem przejściowym i na pewnym etapie wykształca się dominacja jednej ze stron.

Proste testy na określenie dominacji

Po tej garści informacji – warto zabrać się do ustalenia dominacji stronnej u dziecka. Wystarczy kilka prostych zadań.

• ustalenie dominacji ręki – poproś dziecko o zabawę w rzucanie do siebie piłki tenisowej lub wysyp ze skarbonki monety i poproś o ich ponowne wrzucenie
• ustalenie dominacji nogi – zaproponuj dziecku skakanie na jednej nodze lub kopnij do dziecka piłkę
• ustalenie dominacji oka – poproś dziecko o to, by zrobiło Ci zdjęcie z aparatu lub żeby spojrzało przez dziurkę od klucza