Wszyscy wiemy, że język polski uznawany jest za jeden z najtrudniejszych języków do opanowania, choćby ze względu na kłopotliwe dla wielu szeregi: syczący, ciszący i szumiący. Duże emocje, i to na rodzimym podwórku, wywołuje głoska r. Zdarza się, że brak realizacji tej głoski w wymowie dziecka stanowi pierwszy poważniejszy logopedyczny problemem, który zauważają rodzice w kontekście rozwoju mowy swoich pociech. O kontrowersjach wokół głoski r, o kolejności wywoływania głosek, wreszcie o ćwiczeniach, które usprawniają aparat artykulacyjny będzie mowa w poniższym wpisie.
O głosce [ r ] w dwóch, a może trzech zdaniach
Głoska [r] w klasyfikacji głosek należy do ustnych, dźwięcznych, twardych, sonornych, drżących, przedniojęzykowo-dziąsłowych. Wbrew temu, co można o niej sądzić, jest w wypowiedziach najkrótszą głoską języka polskiego. Według obserwacji pojawia się jako ostatnia (ok. 5 r. ż), nie zawsze jednak jest to regułą. Wyróżniamy rotacyzm właściwy (rotacyzm języczkowy, czyli [ r ] francuskie, międzyzębowy, boczny, podniebienny, krtaniowy, gardłowy), pararotacyzm (substytucje głoski r do l, j, ł, w, mogirotacyzm (opuszczanie głoski). Postępowanie logopedyczne przy każdej wadzie jest takie same.
Przyczyny rotacyzmu
Do najczęstszych przyczyn rotacyzmu zalicza się:
- znacznie skrócone wędzidełko (ankyloglosja)
- obniżoną sprawność i napięcie języka
- nieprawidłowy wzorzec wymowy w bliskim otoczeniu
- zbyt wczesne wymuszanie artykulacji przez otoczenie
- zaburzenia słuchu mownego
- nieprawidłowa budowa języka.
Terapia rotacyzmu
Jak to już zostało nadmienione, przebieg terapii wszystkich rodzajów wad związanych z głoską r jest identyczny. Zajęcia rozpoczynam od kilku ćwiczeń rozgrzewkowych, takich jak kląskanie językiem, nagryzanie brzegów języka zębami, masowanie czubka języka zębami, sprzątanie podniebienia czubkiem języka. Proszę dziecko, aby wielokrotnie wypowiadało głoskę l, dodawało np. do niej samogłoski: la, lo, le, lu, ly, le, powtarzało zbitki: nalapatada, nolopotodo, nelepetede, itp. gdyż głoski t i d są pierwszymi, od których rozpoczyna się wywoływanie głoski r. Dalej przechodzę do kolejnych logotomów: bda, bdo, bdu…, teda, tede, tedo…, wielokrotnie powtarzamy patataj. Kolejne metody wymagają nieco większej wprawy. Jeśli zauważyłeś/zauważyłaś u swojej pociechy brak sprawności języka, zwłaszcza jego czubka, wykonywanie tych ćwiczeń z pewnością jej nie zaszkodzi, a być może pomoże w szybszym osiągnięciu upragnionego dźwięku.
